Kościuszkowska Dzielnica Mieszkaniowa (KDM) była najbardziej prestiżowym przedsięwzięciem wrocławskiego socrealizmu.
W 1953 roku rozpisany został konkurs na pl. Kościuszki, niemal całkowicie zniszczony w czasie wojny – wokół kwadratowego placu, wytyczonego już w 1807 roku, przetrwały jedynie trzy budynki, które wyremontowano i wkomponowano w nową zabudowę. Zwycięski projekt zespołu pod kierownictwem Romana Tunikowskiego przewidywał zachowanie istniejącego kształtu placu i obudowanie go jednolitymi pierzejami, skalą i podziałami elewacji częściowo nawiązującymi do gmachu banku z 1913 roku. Budowa pierwszej powojennej dzielnicy mieszkaniowej dla czterech tysięcy osób ruszyła w 1954 roku i objęła nie tylko sam plac i jego narożniki, ale również odcinek ul. Świdnickiej (wtedy Stalingradzkiej) i fragment ul. Świerczewskiego (dziś Piłsudskiego). Na parterach pięciokondygnacyjnych budynków zaplanowano usługi, a powyżej – widne, w większości dwustronne mieszkania różnej wielkości, dostępne z klatek schodowych od strony zielonych podwórek. Na odcinku między placem a ul. Świerczewskiego na parterze znalazły się arkadowe podcienia, osłaniające witryny sklepów i zwiększające powierzchnię komunikacyjną tego odcinka ulicy.
Wszystkie elewacje rozwiązano podobnie, z rustykowanym cokołem zwieńczonym wydatnym gzymsem; ponad nim ściany są tynkowane, a trzecią kondygnację wyróżniają okna typu porte-fenêtre. Całość nakryto dwuspadowymi dachami z lukarnami i wysokimi kominami, natomiast narożniki budynków z arkadami na parterze zaakcentowano pseudoryzalitami, zwieńczonymi ażurowymi, tralkowymi attykami.
Kościuszkowska Dzielnica Mieszkaniowa miała być odpowiednikiem warszawskiej MDM – pod koniec 1953 roku „Słowo Polskie” donosiło: „W pracowniach „Miasto-Projektu” rodzi się też projekt zabudowy ulicy Gen. Świerczewskiego i Placu Kościuszki, który wraz z ulicą Fredry stanowić będzie MDM miasta Wrocławia”. Jednak ani skalą, ani stylistyką nie nawiązuje dosłownie do stołecznych wzorów. Za sprawą nowej zabudowy zrealizowano idealny plan z początków XIX wieku – dzięki wojennym zniszczeniom regularny plac uzyskał równie regularną i klasyczną oprawę, zdecydowanie bliższą wzorcom francuskim niż radzieckim. Budynki mieszkalne i część sklepów ukończono w 1956 roku, w ciągu kilku kolejnych lat zaprojektowano wnętrza wszystkich lokali usługowych, pojawiły się również duże, wielobarwne neony, a plac Kościuszki stał się swego rodzaju salonem nowego Wrocławia.
mat. www.wroapp.pl
