W hitlerowskich Niemczech, do roku 1941 wybudowano w sumie ponad 25 000 bunkrów i schronów na potrzeby wojskowe oraz w celach obrony ludności cywilnej. Naziemne schrony przeciwlotnicze we Wrocławiu zostały wzniesione na ostatnią chwilę, bo w latach 1940-43, kiedy II wojna światowa już trwała. Dwa z bliźniaczych schronów, przy ul. Stalowej 62 oraz Ładnej 22, dzisiaj służą naszemu miastu w zupełnie inny sposób.
Realizowanych było kilka typów schronów przeznaczonych dla ludności cywilnej. Różniły się pojemnością, konstrukcją i możliwościami ochronnymi. Schrony przeciwlotnicze we Wrocławiu, które znajdują się przy ul. Legnickiej, Ładnej, Grabiszyńskiej, Ołbińskiej i Białodrzewnej należą do typu o nazwie LS-Hochbunker, które się wielokondygnacyjnymi budynkami naziemnymi wyposażonymi w dwa niezależne wejścia i zabezpieczające je guzy gazoszczelne. Każdy z Hochbunkrów musiał być projektowany indywidualnie, a ich ściany zewnętrzne i stropy mogły być wykonane jedynie ze szkieletów żelbetowych lub betonowych.
Schrony przeciwlotnicze we Wrocławiu przy ul. Stalowej oraz Ładnej przetrwały oblężenie bez większych uszkodzeń i do dzisiaj są stałym elementem panoramy naszego miasta.
Oba zostały wybudowane w podobnym historyzującym stylu na planie prostokąta i zlewają się z budynkami mieszkalnymi obok, co miało służyć nie ujawnianiu ich prawdziwych funkcji. O architekcie schronów przeciwlotniczych we Wrocławiu możecie więcej przeczytać tutaj.
Naziemny schron przeciwlotniczy we Wrocławiu przy ul. Stalowej
Wbudowany został w bloki mieszkalne znajdujące się obok. Co ciekawe, przy projekcie tego schronu, Richard Konwiarz wzorował się na budynku dawnego więzienia dla kobiet w Würzburgu w Niemczech z 1809 zaprojektowanego przez niemieckiego architekta Petera Speetha. Jego styl także nawiązywał do francuskiej architektury rewolucyjnej późnego klasycyzmu.
Budynek posiada pięć kondygnacji i nie jest podpiwniczony. Środkowe wejście jest obecnie zamurowane. Ściany mają 0,8m grubości, a strop 1,4m. Mógł pomieścić ponad 1500 osób.
Schron przeciwlotniczy przy ul. Stalowej nie odegrał żadnej istotnej roli podczas oblężenia Festung Breslau.
Mieściła się tam bowiem wojskowa składnica. Dach spłonął podczas nalotu aliantów i został później całkowicie przebudowany. Zostawiono prawie identyczną fasadę, ale obniżono dach i przebudowano na nim okna. Ta zmiana oraz aktualny piaskowo-beżowy kolor sprawiają odebrały budynkowi surowego charakteru. Wciąż jednak wygląda osobliwie otoczony modernistycznymi blokami osiedlowymi.
Po wojnie schron był wykorzystywany jako ośrodek szkoleniowy Obrony Cywilnej, a obecnie budynek jest siedzibą Archiwum Miejskiego Wrocławia.
Naziemny schron przeciwlotniczy we Wrocławiu przy ul. Ładnej
Kolejny z nich zobaczymy pomiędzy Placem Grunwaldzkim, a Ogrodem Botanicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, skręcając w mniej ruchliwą ul. Ładną. Jego budowę rozpoczęto pod koniec 1942 roku. Podobnie, jak ten przy ul. Grabiszyńskiej, Schron został zamaskowany na budynek mieszkalny i wtapia się z zabudowę sąsiadującej kamienicy. Dodatkowo, dzięki atrapie dachu, było jeszcze trudniej wykryć go z powietrza. Odznacza się jednak na tle okolicy swoją surową formą oraz okrągłymi otworami wentylacji zamiast okien. Obok schronu wznosi się Kościół Zielonoświątkowy przy ul. Miłej, który jest najstarszym we Wrocławiu kościół w stylu neogotyckim.
Jak przy większości naziemnych schronów przeciwlotniczych we Wrocławiu, jego ściany mają 1,1m, a strop 1,4m. Wysoki jest na około 13m, w podstawie długi na około 31m i szeroki na około 19m. Posiada jedną kondygnację piwniczną.
Jedynymi odznaczającymi się elementami schronu są dwa główne wejścia od strony ul. Ładnej, przypominające mini-portyki w jaśniejszym od reszty budynku kolorze. Niestety budynek z zewnątrz jest dość zaniedbany, a oba wejścia oraz ściana przy której są wbudowane pokryte są przypadkowymi napisami graffiti.
W czasie obrony Festung Breslau, schron przeciwlotniczy we Wrocławiu przy ul. Ładnej pełnił funkcję zapasowego szpitala polowego. Obecnie jest własnością Skarbu Państwa, a od roku 2000, pełni funkcję wojewódzkiego magazynu interwencyjnego ochrony cywilnej.
Bibliografia:
L. Dobesz, Wrocławska architektura spod znaku swastyki na tle budownictwa III rzeszy, Wrocław 1999, s. 60-68.
L. Dobesz, Architektura III rzeszy, [w:] Leksykon architektury Wrocławia, red. Rafał Eysymontt, Wrocław 2011, s. 121-129.
Leksykon architektury Wrocławia, red. Rafał Eysymontt, Wrocław 2011, s. 657-656
S. Kolouszek, Fortyfikacje Festung Breslau, s. 268-270.
