Przedwojenny Wrocław a społeczność żydowska

Na hasło przedwojenna historia Żydów w Polsce, na myśl przychodzi głównie Łódź i Kraków. A jak ta historia wyglądała we Wrocławiu?

Osadnictwo Żydów we Wrocławiu ma długą historię, jednak jego rozkwit to głównie wiek XX. Jak wyglądało i jakie elementy pozostały w tkance miasta?

Lokalizacja i organizacja 

Największym skupiskiem żydowskich mieszkańców były okolice placu Żydowskiego – dzisiaj plac Bohaterów Getta. Ulice takie jak Włodkowica, Ruska czy Św. Antoniego – teraz znane z raczej rozrywkowej strony, stanowiły kiedyś główne miejsce organizacji życia wrocławskich Żydów. Znajdowały się tam nie tylko szkoła, szpital czy miejsca modlitewne, ale wszelkie punkty handlu i gmina żydowska. A właściwie jedna gmina i dwie frakcje. Stało się to już w XIX wieku, za sprawą haskali. Był to ruch myśli żydowskiej, dążący do bardziej liberalnych przemian, otwarcia się na nieżydowskie społeczności, skupienie się na rozwoju świeckiej strony kultury. Inaczej ruch ten nazywano oświeceniem żydowskim. Z jednej strony pozwolił na większą integrację z niemiecką częścią wrocławia, rozwój handlu i poszerzeżanie świadomości o kulturze, to nie wszyscy przecież patrzyli na niego z nadzieją. Bardziej konserwatywne środowiska nie miały zamiaru podążać tą drogą, dlatego gminę podzielono na dwie frakcje – liberalną i konserwatywną, z osobnymi rabinami i synagogami. Mimo, że był to po części rozłam, to pozwolił na pokojowe funkcjonowanie dwóch odmiennych światopoglądów.

Co zostało do dzisiaj?

Mimo, że większa część działalności społeczności żydowskiej skupiała się wokół lokalizacji gminy, to handel już niekoniecznie. Kilka głównych punktów handlowych, było umiejscowionych w centrum miasta. I co istotne – stoją do dzisiaj. Dwa dzisiaj chyba najbardziej rozpoznawalne miejsca to Renoma i Feniks. Wtedy odpowiednio były to domy handlowe Wertheim i braci Baraschów. Ten pierwszy, otwarty dopiero w 1930 roku, był nowoczesnym, modernistycznym projektem. Mieścił sklepy, restauracje i punkty usługowe. Co ciekawe był pierwszym budynkiem na Śląsku wyposażonym w ruchome schody! Z kolei dom handlowy Braci Baraschów, zbudowany na początku XX wieku, założony został przez handlowych potentatów, Artura i Georga. Przez lata nie miał sobie równych, a jego najbardziej charakterystycznym punktem był umieszczony na wieży wielki globus. Ciekawostką było jeszcze jedno miejsce, również wypełnione sklepami, usługami i restauracjami. A mowa o założonym w 1904 roku (tak samo jak „Feniks”) Pasażu Niepolda, który nazwę wziął od właściciela – Wilhelma Niepolda.

Kultura

To, że społeczność żydowska była istotną częścią Wrocławia nie znajduje potwierdzenia tylko w handlu, ale też w kulturze. Między innymi w postaci Muzeum Żydowskiego. I nie jest to projekt nowy, a instytucja powstała już w 1928 roku. Działała 10 lat i miała dwa główne cele. Pierwszym było kolekcjonowanie wyrobów czy obiektów żydowskiej kultury i sztuki z rejonu Śląska. Drugim – ich prezentowanie i poszerzanie świadomości wśród społeczności wrocławskiej. Jest to o tyle istotne, że Żydzi tworząc w tamtych czasach raczej zamknięte enklawy, tutaj zdecydowali się na zupełnie inny krok. Z pewnością można znaleźć połączenie między taką decyzją a kwestią liberalizowania gminy.

Wasze komentarze

Komentarze

Sponsorowane