Pola Irygacyjne to ostoja zwierząt i roślin oraz bufor klimatyczny – zielone płuca metropolii wrocławskiej. Po dwuletniej pracy przyrodników i opracowaniu przez nich koncepcji zagospodarowania terenu, z uwzględnieniem jego walorów przyrodniczych, miasto wystąpi do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, by utworzyć na Polach Irygacyjnych rezerwat przyrody i chronić żyjące tam gatunki zwierząt oraz roślin.
Pola Irygacyjne położone są w północno-zachodniej części Wrocławia i zajmują obszar około 1100 ha. Dla porównania – to teren 10 razy większy od Parku Szczytnickiego. Przez ponad sto lat Pola Irygacyjne pełniły funkcję naturalnej oczyszczalni ścieków dla aglomeracji Wrocławia. Były jedną z pierwszych w Europie mechaniczno–biologicznych oczyszczalni ścieków. Działały do 2015 roku, kiedy to ich funkcję całkowicie przejęła rozbudowana Wrocławska Oczyszczalnia Ścieków na Janówku.
Wieloletnie użytkowanie Pól Irygacyjnych jako oczyszczalni ścieków umożliwiło wykształcenie specyficznych zbiorowisk roślinnych i stworzyło korzystne warunki do życia dla wielu gatunków zwierząt, szczególnie dla ptaków. Na obszarze Pól występuje 206 cennych gatunków roślin, grzybów i porostów oraz zwierząt.
– Adaptacja do zmian klimatu to gigantyczne wyzwanie dla wszystkich, ale szczególnie dla dużych miast, takich jak Wrocław. Jesteśmy tego świadomi, dlatego opracowaliśmy Miejski Plan Adaptacji do Zmian Klimatu i sukcesywnie realizujemy jego zapisy. Chcemy dbać i chronić zieleń w naszym mieście na wszystkie możliwe sposoby. Po dwuletniej pracy naukowców przyszedł czas na dalsze działania i utworzenie rezerwatu przyrody na Polach Irygacyjnych – mówi Jacek Sutryk, prezydent Wrocławia.
Inwentaryzacja przyrodnicza
Inwentaryzacja przyrodnicza tego obszaru trwała ponad rok, objęła ona szatę roślinną i wszystkie grupy zwierząt. Badania zrealizował zespół naukowców związanych z Wydziałem Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego we współpracy z firmą AVEN.
Celem prowadzonych badań była aktualizacja informacji na temat zróżnicowania zbiorowisk roślinnych i ich flory, a także porostów, mszaków i grzybów oraz różnych grup zwierząt – szczególnie w zakresie gatunków cennych (tj. objętych ochroną prawną lub zagrożonych wymarciem).
– W trakcie inwentaryzacji Pól Irygacyjnych stosowaliśmy metody głównie nieinwazyjne, polegające na obserwacji obecności i aktywności zwierząt, wyszukiwaniu stanowisk roślin oraz mapowaniu tych zbiorowisk. Czasami wspieraliśmy się technologią w postaci fotopułapek, które bezinwazyjnie rejestrowały zachowania zwierząt – mówi dr Joanna Furmankiewicz z Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego.
Prace inwentaryzacyjne wykazały, że teren ten stanowi ważną ostoję zwierząt i roślin w środowisku podmiejskim, zlokalizowanym na obrzeżach dużego miasta. O znaczeniu przyrodniczym i klimatycznym Pól Irygacyjnych decydują przede wszystkim: duża powierzchnia (około 1110 ha), sąsiedztwo doliny Odry – jednej z największych rzek w kraju, stanowiącej naturalny korytarz ekologiczny, sąsiedztwo doliny Widawy, bliskość Lasu Rędzińskiego oraz brak oświetlenia i zagospodarowania terenu w postaci zabudowy wielkopowierzchniowej.
Cenne gatunki roślin, grzybów i zwierząt
Na obszarze Pól występuje 206 cennych gatunków roślin, grzybów i porostów oraz zwierząt.
Obszar ten jest szczególnie cenny ze względu na występujące tam gatunki ptaków. Co ciekawe – w ostatnich latach na Polach Irygacyjnych odnotowano występowanie niemal połowy żyjących w Polsce gatunków ptaków.
Pola Irygacyjne są jedną ze 170 wyznaczonych w Polsce lądowych ostoi ptasich IBA (Important Bird Areas) o znaczeniu międzynarodowym, a jednocześnie jedyną położoną w całości w granicach administracyjnych miasta. Powierzchnia ostoi obejmuje cały obszar Pól Irygacyjnych. Został on wpisany na listę IBA ze względu na liczną populację lęgową podróżniczka. Najcenniejszymi występującymi gatunkami ptaków są: podróżniczek, jarzębatka, derkacz, lerka, bocian biały, błotniak stawowy, łabędź krzykliwy, dzięcioł średni, dzięcioł czarny, czapla biała, żuraw, gąsiorek.
Na Polach Irygacyjnych występuje łącznie 428 gatunków roślin, 19 z nich to gatunki cenne – w tym 6 objętych jest ochroną prawną. To m.in. czosnek kątowy i wężowy, salwinia pływająca, róża francuska. Dodatkowo na Polach występuje także turzyca Bueka – gatunek uznany za wymarły na Dolnym Śląsku.
Na Polach Irygacyjnych występuje co najmniej 180 gatunków zwierząt. Wśród nich są 22 ssaki objęte ochroną – to m.in. bóbr europejski, mopek zachodni czy karlik drobny. Są także 4 chronione gatunki gadów – m.in. jaszczurka zwinka czy jaszczurka żyworodna oraz 10 chronionych gatunków płazów – ropucha zielona, kumak nizinny, rzekotka drzewna.
Przyszłość Pól Irygacyjnych
Inwentaryzacja przyrodnicza stała się podstawą do opracowania koncepcji użytkowania, w tym ochrony Pól Irygacyjnych. Miasto – zgodnie z rekomendacją przyrodników – zamierza objąć ochroną w formie rezerwatu przyrody znaczną część Pól. Prezydent Wrocławia, zgodnie z procedurą, wystąpi z wnioskiem do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska o ustanowienie na obszarze Pól Irygacyjnych rezerwatu przyrody o powierzchni 751 ha.
Dodatkowo, prezydent sporządzi projekty uchwał ustanawiających użytek ekologiczny o powierzchni około 5 ha oraz pomniki przyrody – grupy dębów. Projekty zostaną złożone do Rady Miejskiej Wrocławia.
– Na Polach rytm wyznaczy przyroda, ale w ramach planu ochrony dla tego terenu określimy także sposoby korzystania z Pól przez mieszkańców Wrocławia, czyli – na przykład – wyznaczone zostaną ścieżki spacerowe, które w okresie lęgowym mogą być czasowo zamykane – podkreśla Katarzyna Szymczak-Pomianowska, Dyrektor Departamentu Zrównoważonego Rozwoju w Urzędzie Miejskim Wrocławia.
Ponadto na Polach wyznaczone zostaną korytarz ekologiczny i aleja drzew do zachowania. Będą one zabezpieczone w planie miejscowym. Na obszarze Pól Irygacyjnych zaplanowano działania ochronne mające na celu utrzymanie i zwiększenie bioróżnorodności.
