W życiu każdego człowieka pojawia się moment, w którym potrzebne jest wsparcie. Czasami takiego wsparcia mogą udzielić najbliżsi – rodzina, przyjaciele, współpracownicy. Jednak są też momenty, gdy niezbędna jest pomoc specjalisty.
Niniejszy artykuł odpowiada na pytania: do kogo zgłosić się po pomoc – psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry, jak przebiega wizyta i jak się do niej przygotować?
Psycholog, psychiatra, psychoterapeuta – podobieństwa i różnice.
Choć psychiatra, psycholog i psychoterapeuta to specjalności z jednego, szerokiego obszaru zdrowia psychicznego, znacząco różnią się między sobą. Tym, co różni wyżej wymienionych specjalistów, to rodzaje i sposoby oddziaływania, kompetencje, przebieg spotkań czy oczekiwane i możliwe do osiągnięcia rezultaty. Częstą trudnością towarzyszącą poszukiwaniu pomocy z obszaru zdrowia psychicznego, jest niepewność – do kogo właściwie należałoby zgłosić się w pierwszej kolejności? Jaki specjalista będzie tym odpowiednim, którego powinienem/powinnam szukać? Rozpoczynając poszukiwania, warto zwrócić uwagę na placówki i poradnie, które oferują pomoc wszystkich wyżej wymienionych specjalistów. Taką placówką jest nasza poradnia psychologiczno – psychiatryczna Empatio. Gdy w pomoc Pacjentowi zaangażowany jest więcej niż jeden specjalista – na przykład odbywa się równoległe leczenie psychoterapeutyczne i psychiatryczne, warto aby mieli oni możliwość współpracy i wzajemnej konsultacji prowadzonego procesu leczenia.
Aby wybrać odpowiedniego specjalistę, warto określić jakiego rodzaju wsparcia potrzebujemy. Poniżej przedstawione zostanie czym charakteryzują się powyższe specjalizacje, w jakich przypadkach oraz u kogo należy szukać pomocy.
Psycholog
Psychologiem/psycholożką jest osoba, która ukończyła pięcioletnie, studia magisterskie na kierunku psychologia oraz uzyskała tytuł magistra psychologii. Osoba będąca psychologiem,
w trakcie studiów nabyła wiedzę o funkcjonowaniu ludzkiego umysłu, jego powiązań
i wzajemnego wpływu z otaczającym światem. Nie każdy psycholog zajmuje się wsparciem, poradnictwem czy terapią. Praca psychologa/żki może dotyczyć wielu obszarów – na przykład reklamy, marketingu, sportu, sądownictwa, społeczeństwa, polityki lub mieć charakter kliniczny. Jeśli zatem w naszym otoczeniu jest ktoś, kto uzyskał tytuł psychologa – nie jest pewne, że będzie w stanie udzielić nam pomocy bądź wyświadczyć usługę związaną ze zdrowiem psychicznym.
Kiedy zgłosić się do psychologa?
Gabinetu psychologicznego należy szukać gdy potrzebujesz:
- wsparcia,
- interwencji kryzysowej,
- postawienia diagnozy psychologicznej,
- wystawienia opinii,
- zaświadczenia o stanie zdrowia i funkcjonowania psychicznego.
Psycholog/żka w gabinecie podczas konsultacji może udzielić wsparcia i porady, wykonać badanie lub test psychologiczny. W zależności od umiejętności i przebytych szkoleń, może wydawać także zaświadczenia czy orzeczenia psychologiczne na potrzeby edukacyjne, sądowe itp.
Psycholog/żka nie może natomiast przepisywać i układać farmakoterapii – nie jest lekarzem! Zajmuje się przede wszystkim problemami w codziennym funkcjonowaniu psychicznym, opisem charakterystyki, stanu i możliwości człowieka, np. diagnozą osobowości lub intelektu.
Spotkań z psychologiem jest zwykle mniej niż z psychoterapeutą (charakterystyka pracy psychoterapeuty jest opisana poniżej), a doświadczenie siebie jest mniej głębokie. Psycholog, po przeprowadzonych konsultacjach, może zalecić Pacjentowi/ce psychoterapię czy wizytę psychiatryczną.
Psychoterapeuta
Psychoterapeutą/ką jest osoba, która ukończyła specjalistyczne, 4 letnie szkolenie psychoterapeutyczne w określonym nurcie i dzięki temu może udzielać profesjonalnej pomocy psychoterapeutycznej. Co ciekawe, psychoterapeuta nie musi być psychologiem – może być osobą po studiach medycznych, pedagogicznych lub społecznych.
Psychoterapia jest naukowo potwierdzoną, skuteczną metodą leczenia zaburzeń psychicznych, poprzez oddziaływania i techniki stosowane przez terapeutę. Istnieje wiele nurtów psychoterapeutycznych – aktualnie trzy główne i najbardziej popularne to
- psychodynamiczny,
- humanistyczny,
- poznawczo – behawioralny.
Ważne aby przy wyborze psychoterapeuty sprawdzić w jakim nurcie pracuje i poznać ogólną charakterystykę tej metody. O wszystkich nurtach i podejściach terapeutycznych można poczytać w internecie – jest to ogólnodostępna wiedza. Brak dopasowania w zakresie charakteru pracy terapeuty i nastawienia Pacjenta/ki, może skutkować szybkim porzuceniem terapii i zniechęceniem do jej ponownego podjęcia, nawet gdy jest konieczna. Dlaczego jest to tak istotne?
Głównym czynnikiem leczącym psychoterapii jest relacja z terapeutą. Aby była ona dobra, musi pojawić się zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i pewna nić porozumienia, która umożliwi szczerość i autentyczne przeżywanie. Nurt terapeutyczny obejmuje między innymi stosowane techniki, rodzaj kontaktu i klimat w gabinecie. Jeśli Pacjent ma potrzebę zagłębiania się w swoje życie psychiczne, to wykonując zadania czy ćwiczenia dotyczące tylko i wyłącznie bieżących sytuacji życiowych będzie sfrustrowany i odwrotnie – jeśli ktoś nie czuje się na siłach wracać do trudnych, bolesnych wspomnień, będzie cierpiał w głębokiej, analitycznej terapii, zamiast uporządkować swoje nawyki i pracować nad destrukcyjnymi schematami.
Dlatego warto podkreślić: przy wyborze psychoterapeuty warto dowiedzieć się w jaki sposób pracuje i jakiego rodzaju kontaktu czy podejścia do trudności możesz się spodziewać.
Taki opis jest zawarty pod zdjęciem każdego specjalisty poradni Empatio https://psycholog-ms.pl/specjalizacje/psychoterapeuta/.
Niezwykle istotną kwestią jest również fakt, że psychoterapia jest procesem! Może on być krótko- lub długoterminowy, jednak bez względu na czas trwania, musi być ciągły, regularny (zwykle minimum 1 spotkanie w tygodniu), mieć jasny początek i zakończenie. Nagłe przerywanie, a czasem nawet porzucanie terapii przez Pacjentów jest jednym z występujących zjawisk, ale w dobrze prowadzonej terapii świadczy o stanie zdrowia Pacjenta i może wskazywać na charakter doświadczanych problemów. W odpowiednio prowadzonej terapii, jej początek i koniec są ustalane jasno i wspólnie między Pacjentem/ką i Terapeutą/ką.
Kiedy zgłosić się do psychoterapeuty?
Do psychoterapeuty należy zgłosić się wtedy, gdy indywidualnie lub w relacji doświadczamy trudności w funkcjonowaniu, odczuwamy cierpienie lub zauważamy nawracający problem, którego nie jesteśmy w stanie rozwiązać samodzielnie czy z bliskimi. Psychoterapia jest dobrym wyborem dla osób, które chcą wprowadzić znaczące zmiany w swoim życiu, zlokalizować źródło trudności emocjonalnych czy doświadczających relacji z innymi ludźmi.
Psychoterapia jest niezbędna między innymi u osób:
- nadużywających lub uzależnionych od substancji psychoaktywnych (alkoholu, leków, narkotyków),
- samookaleczających się,
- doświadczających trudności emocjonalnych.
Psychoterapeuta, jeśli nie jest lekarzem medycyny, również nie może przepisywać i planować farmakoterapii.
Psychiatra
Tym, co zwykle odróżnia psychologa/psychoterapeutę od psychiatry jest wykształcenie – psychiatra jest lekarzem medycyny, a nie psychologiem (choć może być zarówno po studiach medycznych jak i psychologicznych). Psychiatra posiadający odpowiednie psychoterapeutyczne wykształcenie podyplomowe, jest również psychoterapeutą.
W najprostszym ujęciu, psychiatra zajmuje się leczeniem ciała – przepisując odpowiednie leki wpływa, na przykład, na gospodarkę hormonalną mózgu. W ten sposób może na przykład wyrównać nastrój u Pacjenta/ki z depresją lub chorobą afektywną dwubiegunową, dzięki substancjom regulującym poziomy serotoniny i dopaminy.
Niezwykle istotne jest to, że u wielu osób wprowadzenie farmakoterapii jest niezbędne. W wielu przypadkach, bez odpowiedniej równowagi neurohormonalnej, Pacjenci/tki nie mogą w pełni korzystać z psychoterapii, ponieważ nie mają możliwości uważnego śledzenia swoich procesów psychicznych, czyli osiągania tak zwanego “wglądu”.
Obawy przed farmakoterapią
W wielu sytuacjach, gdy psycholog lub psychoterapeuta sugeruje konsultację psychiatryczną, Pacjent/ka odczuwa duży niepokój i lęk. Należy pamiętać, że leki psychiatryczne, odpowiednio dopasowane przez lekarza – leczą, czyli przynoszą ulgę
w cierpieniu i umożliwiają powrót do zdrowia. Warto zatem zastosować się do zaleceń lekarskich i psychologicznych, aby w pełni skorzystać z procesu terapeutycznego i powrócić do równowagi.
Kiedy zgłosić się do psychiatry?
Konsultacja psychiatryczna będzie dobrym wyborem jeśli człowiek doświadcza na przykład:
- bezsenności,
- niekontrolowanych, nagłych i silnych zmian nastroju,
- długotrwałego lub znaczącego obniżenia nastroju,
- długotrwałego lub silnego napięcia, lęku, strachu,
- powtarzających się, “pędzących” myśli,
- urojeń, omamów,
- napadów agresji.
Jest wiele innych objawów, które również wymagają konsultacji psychiatrycznej, jednak wszystkich nie da się opisać w jednym artykule. Należy pamiętać, że każdy stan powodujący cierpienie jest przesłanką do szukania pomocy u specjalisty.
Lekarz psychiatra leczy lekami – wprowadza i planuje farmakoterapię, a jeśli posiada dodatkowe kompetencje psychoterapeutyczne, może także prowadzić proces terapeutyczny.
Jak przygotować się na wizytę u psychiatry, psychologa, psychoterapeuty?
Choć opisane wyżej specjalizacje różnią się oddziaływaniami, technikami i zakresem kompetencji, mają część wspólną – dotyczą funkcjonowania psychicznego Pacjenta/ki.
Na wizycie u psychologa i psychoterapeuty, możemy spodziewać się pytań nie tylko o samą przyczynę zgłoszenia, ale także wywiadu dotyczącego życia codziennego, rodzinnego, zawodowego. W zależności od natury problemu specjalista może chcieć zebrać informację na temat życia seksualnego, czy funkcjonowania w relacjach. To może wzbudzić dyskomfort, wstyd, opór a czasem nawet złość – to normalne. Nie należy jednak się tym zniechęcać – każda reakcja, niezagrażająca specjaliście i/lub Pacjentowi, będzie w gabinecie przyjęta i warto o niej porozmawiać.
Przede wszystkim, istotna jest świadomość, że wszystkich specjalistów od zdrowia psychicznego obowiązuje bezwzględna tajemnica zawodowa. Zadawane na konsultacji czy sesji pytania nie są przejawem ciekawości lekarza/terapeuty/psychologa – mają na celu zebranie kluczowych informacji na temat Pacjenta/ki, by zlokalizować źródło cierpienia
i rozpoznać rodzaj doświadczanych trudności bądź zaburzeń. Psycholog, psychoterapeuta czy psychiatra to ludzie tacy sami jak Pacjenci i nie mają możliwości “prześwietlania umysłu”. Doświadczenie i wiedza zawodowa pozwalają im na stawianie trafnych diagnoz i podejrzeń, jednak w głównej mierze specjaliści opierają się na informacjach podawanych przez Pacjenta. Zatajanie czy zmienianie informacji na swój temat, może skutkować źle dobranymi lekami lub nietrafionymi interwencjami terapeutycznymi.
Postaraj się odpowiadać na pytania szczerze, a jeśli jakiś temat sprawia Ci trudność – poinformuj o tym specjalistę i spróbuj opisać towarzyszące temu uczucia.
Artykuł powstał we współpracy z Poradnią Psychologiczno-Psychiatryczną Empatio Magdaleny Senderowskiej z Wrocławia.
